گفت‌وگوی خانوادگی درباره‌ی اختلافات

1. هنگام بروز اختلاف و کشمکش در خانواده، افراد به چه روش‌هایی متوسل می‌شوند؟ روش درست کدام است؟
2. چگونه درباره‌ی اختلافات و دل‌خوری‌هایی که میان ما همسران به وجود می‌آید با یکدیگر گفت و گو کنیم؟
3. هنگامی که موقع عصر، خسته و کوفته به خانه می‌روم، همسرم به جای آنکه بگذارد کمی استراحت کنم، شروع به صحبت می‌کند و یک ریز حرف می‌زند؛ به حدی که مرا کلافه می‌کند. اگر هم به او بگویم «چقدر حرف می‌زنی» ناراحت می‌شود و قهر می‌کند. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
هنگامی که زن یا مرد از ویژگی‌ها و تفاوت‌های روانی و رفتاری جنس مخالف خود آگاه نباشد، احتمال بروز سوءتفاهم افزایش می‌یابد.

روش‌های برخورد با اختلاف

وقتی شما در خانواده با اختلاف نظر مهمی رو به رو می‌شوید چه می‌کنید؟ هنگامی که همسرتان بر سر مسئله‌ای مهم با شما اختلاف پیدا می‌کند و این اختلاف در آستانه‌ی تبدیل شدن به یک کشمکش و درگیری است شما چگونه عمل می‌کنید؟ در این وضعیت، شما از میان چهار روش ذیل، کدام یک را بر می‌گزینید؟

1. انکار و سکوت

بعضی از زوج‌ها به قدری از اختلاف می‌ترسند و آن را مخرب می‌پندارند که حاضر نیستند وجود آن را تصدیق کنند. بسیاری از زوج‌ها هرگز با هم بحث و مشاجره نمی‌کنند. اما نکته‌ی مهم این است که نمی‌توان رنجش موجود را از میان برداشت. این کار نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه آثار مخرب‌تری بر جای می‌گذارد. با افزایش دل‌خوری‌ها و اختلافات و در پی آن، پنهان‌کاری‌ها، علاقه و دوستی زن و شوهر رو به کاستی می‌گذارد و زندگی، شادابی و طراوت خود را از دست می‌دهد. اشخاصی که می‌دانند با همسرشان اختلاف دارند، اما برای حل و فصل آن اقدامی نمی‌کنند، رنجیدگی خود را به اشکال دیگری مانند سکوت و قهر کردن، بهانه گرفتن، صمیمی نبودن، انجام ندادن وظایف در خانواده و... ابراز می‌کنند.
گذشته از این، دل‌خوری‌هایی که با پنهان‌کاری و مسکوت گذاشتن به تدریج بر روی هم انباشته می‌شوند، ناگاه با شدت بسیار سر بر می‌آورند و کیان خانواده را به خطر می‌اندازند. در این حالت، افراد ممکن است با تصمیم‌های عجولانه، غیرمنطقی، و گاه به شدت پرخاشگرانه، کار را به تیرگی شدید روابط و حتی جدایی بکشانند.

2. جنگ و مبارزه

بعضی زن و شوهرها به هنگام وقوع اختلاف، به جای آنکه درباره‌ی موضوع مورد اختلاف، گفت و گویی سازنده داشته باشند، درصدد تحمیل نظر خود بر می‌آیند. در این حالت، هر یک از آنها با برحق دانستن خود در پی سلطه یافتن بر دیگری است. به بیان دیگر، در این خانواده‌ها، جنگ بر سر قدرت است، نه مصلحت خانواده. از این رو روابط در چنین خانواده‌ای گرم و صمیمانه نیست و پیامدهای آن بر روابط زوجین بسیار مخرب و زیان‌بار است.

3. تسلیم

این شیوه را اغلب، خانم‌ها به کار می‌گیرند. در این حالت، شخص به جای گفت و گو یا مناقشه، بدون قید و شرط تسلیم می‌شود. او به علت خود کم‌بینی و نداشتن اعتماد به نفس، همه‌ی اشتباهات را خود به گردن می‌گیرد و می‌پذیرد که هر اختلاف و کشمکش و ناراحتی‌ای بین او و همسرش، ناشی از قصور اوست؛ البته بی‌آنکه به این موضوع اعتقاد داشته باشد. او همواره کوتاه می‌آید و عذرخواهی می‌کند؛ چون نگران است که اگر کوتاه نیاید و کشمکش و منازعه بالا بگیرد نتواند بر آن غلبه کند و زندگی مشترکش در معرض خطر قرار گیرد.  

4. مذاکره

در روش مذاکره، هدف، حل مشکل، بدون ایجاد مناقشه است. زن و شوهر با علم به اینکه صرف بیان و اظهار و گفت و گو درباره‌ی مسائل و مشکلات مشاجره و جدال نمی‌آفریند، با احترام و محبت و به صراحت درباره‌ی مشکل صحبت می‌کنند. آنها می‌دانند آنچه موجب جروبحث و مشاجره می‌شود غیر دوستانه و نامحترمانه و غیرمنطقی مطرح کردن مسائل است.
افزون بر این، درست است که یکی از سجایا و صفات نیک اخلاقی، گذشت از خطای دیگران، از جمله بدی همسر است، اما این به هیچ وجه بدان معنا نیست که ناراحتی و اعتراض خود را به خطای همسر، به او نگوییم. هریک از ما عیب‌ها و کاستی‌هایی داریم که می‌توانند روابطمان را با دیگران و از جمله با همسر با مشکل رو به رو سازند. در بسیاری مواقع، افراد یا از زشتی عمل خود آگاه نیستند و یا تغییر و اصلاح آن را ضروری نمی‌دانند. یکی از راه‌های آگاهی یافتن از اشتباه‌ها، و در پی آن، اصلاح رفتار، گفت و گو درباره‌ی آنها و تذکر دادن به یکدیگر، و به اصطلاح، امر به معروف و نهی از منکر است. جاری شدن این فریضه در خانواده در قالب گفت و گوی صمیمانه و در عین حال، صریح و روشن، زمینه‌ی ارتقای روحی و تکامل معنوی زن و شوهر و فرزندان را فراهم می‌کند.
مذاکره، شیوه‌ی زن و شوهری است که ابتدا وجود مشکل را پذیرفته‌اند و برای هم حق اظهارنظرهای مخالف را قایل‌اند و آن گاه به حل مشکل اقدام می‌کنند. مذاکره به طور قطع، بهترین و مطمئن‌ترین راه برای پایان دادن به کشمکش‌های خانوادگی است.

راهکارهای گفت و گو درباره‌ی اختلاف

هر گفت و گویی آدابی دارد که اگر به همه‌ی آنها توجه شود، پایانی خوش خواهد داشت؛ اما اگر بدون پیش‌بینی و تدابیر از پیش تعیین شده اقدام به شکوه و شکایت کنیم، چه بسا وضع از آنچه هست بدتر شود. نکات زیر، یک گله‌گذاری صحیح را شرح می‌دهد. در صورتی که به آن توجه کافی کنید می‌توانید این مرحله‌ی حساس را درست پشت سر بگذارید.

1. زمان مناسبی را برای گفت و گو در نظر بگیرید

برای صحبت و گفت و گو باید زمان درستی را انتخاب کنید؛ زمانی که هر دو طرف، از هر فکر و دغدغه‌ای آزاد باشند و تمام توجهشان را بر موضوع متمرکز کنند. در آغاز، زن و شوهر باید درباره‌ی این زمان مناسب توافق داشته باشند، و انتظار نابجایی است که بخواهیم طرف مقابلمان همیشه در دسترس و آماده‌ی صحبت باشد.
تصور کنید مردی می‌خواهد درباره‌ی مسئله‌ای با همسرش صحبت کند، اما درست در همان لحظه زن باید بچه را بخواباند. در چنین وضعیتی مرد باید موقعیت را تشخیص دهد و مدتی صبر کند تا همسرش کارش را انجام دهد. همین طور، زن نیز نباید به محض اینکه شوهرش از کار روزانه به خانه باز می‌گردد گله‌گذاری و شکایت را آغاز کند.

2. مکان مناسبی را برگزینید

غیر از زمان، مکان مناسب نیز برای گفت و گو اهمیت دارد. برای رسیدن به نتیجه‌ی مفید نمی‌توانیم در هر جایی صحبت کنیم. بهترین مکان جایی است که صدای تلفن، بچه‌ها و دیگران مزاحم گفت و گو نباشند.

3. شرایط مناسبی را در نظر بگیرید

هنگام گفت و گو لازم است زن و شوهر در وضعیت خوبی باشند؛ مثلاً اگر در حین صحبت و گفت و گو یکی از دو طرف خسته و بی‌حوصله شود، باید ادامه‌ی گفت و گو را به زمان دیگری موکول کنند تا به نتیجه‌ی بهتری برسند. به خصوص اگر موضوع گفت و گو بسیار مهم باشد، بهتر است از همان آغاز صحبت، در این باره، به توافق برسند. در صورتی که طرفین یا یکی از آنها در وضعیت روحی خوبی نباشند یا در آن شرایط نتوانند درباره‌ی موضوع فکر کنند گفت و گویشان به نتیجه‌ی مطلوب نخواهد رسید.

4. هنگام مذاکره به همسرتان احترام بگذارید

بدون احترام متقابل، هیچ رابطه‌ی دوستانه و سالمی پدید نمی‌آید؛ زیرا برای دستیابی به توافق واقعی، احترام گذاشتن به یکدیگر ضروری است.
یکی از لوازم احترام گذاشتن آن است که همیشه در حین گفت و گو، بین موضوع گفت و گو و شخصی که با او سخن می‌گوییم فرق بگذاریم. باید بیاموزیم که رفتار شخص را نقد کنیم، نه خود او را .
اگر همسر من حرفی بزند یا کاری کند که باعث آزار و اذیت من شود، کاملاً منطقی است که از رفتارش ناراحت و دل‌خور شوم؛ اما آنچه غیرمنطقی است آن است که رفتار او باعث شود عشق و احترامی که نسبت به او داشته‌ام نیز از بین برود. بی‌اعتنایی و بی‌توجهی به او به منزله‌ی یک شخص، نه تنها غیرمنطقی است، بلکه بر روابط صمیمانه نیز تأثیر بد می‌گذارد.
احترام متقابل، به منزله‌ی اصلی اساسی در زندگی زناشویی، موجب حل شدن بسیاری از مشکلات و رفع بدفهمی‌ها و دستیابی به زندگی‌ای سراسر صلح و صفا می‌شود. بدون احترام متقابل در گفت و گو، نه تنها مشکلات برطرف نمی‌شود، بلکه بر شدت آن افزوده می‌گردد.
هنگامی که زن یا مرد از ویژگی‌ها و تفاوت‌های روانی و رفتاری جنس مخالف خود آگاه نباشد، احتمال بروز سوءتفاهم افزایش می‌یابد.

5. حسن نیت داشته باشید و با انگیزه‌ی پاک گفت و گو کنید

در آغاز گفت و گو و نیز در جریان گفت و گو، هیچ‌گاه فراموش نکنید که هدف، رفع مشکلات است، نه غلبه بر طرف مقابل و به کرسی نشاندن حرف خود. به همین سبب، زن و شوهر باید با خوش‌بینی با هم سخن بگویند و هیچ‌گاه در پی محکوم کردن و شکست دادن یکدیگر نباشند.
مخالفت مرد با رفتن به منزل والدین همسر و مهمان کردن آنان، در صورت ناآگاهی زن از این ویژگی شوهر، می‌تواند به سوءتفاهم و دل‌خوری بینجامد. در صورتی که صداقت و حسن نیت در کار باشد، شما به یکدیگر اعتماد می‌کنید و گفت و گو با آرامش پیش می‌رود، و بی‌آنکه کسی ناراحت شود، زن و شوهر خواهند توانست به جای دفاع از موقعیت خودشان، بر موضوع مورد بحث تمرکز کنند. برای مثال، اگر شما با نیت پاک خواهان گفت و گویی سازنده و مفید هستید، نباید در پی پیشبرد علایق و سلیقه‌ها و موقعیت خودتان باشید. در صورتی که شما با مطرح کردن ضعف‌ها و عیب‌های همسرتان بخواهید به موفقیت دست یابید، او نیز به جای بحث درباره‌ی موضوع اصلی، حالت تدافعی به خود می‌گیرد و در پی انتقام بر می‌آید.
بنابراین مهم‌ترین عامل برای ادامه‌ی گفت و گو، پاکی و بی‌آلایشی انگیزه‌هاست و ما باید درباره‌ی این مسئله، با خودمان صادق باشیم. توافق متقابل در صورتی به دست می‌آید که هر دو طرف به حسن نیت و پاکی انگیزه‌ی هم اطمینان داشته باشند.
مخالفت مرد با رفتن به منزل والدین همسر و مهمان کردن آنان، در صورت ناآگاهی زن از این ویژگی شوهر، می‌تواند به سوءتفاهم و دل‌خوری بینجامد.

6. یکی از پیش شرط‌های مذاکره، رعایت انصاف و منطق است

برای اثبات این موضوع، بکوشید طرف مقابل را بهتر درک کنید. اگر می‌خواهید او را به خوبی درک کنید باید خودتان را جای او بگذارید. با این کار بهتر می‌توانید به مشکلات او پی ببرید.

7. پیش از آنکه دل‌خوری خود را با همسرتان در میان گذارید، آن را روی کاغذ بنویسید

با نوشتن، سهم خود را در مسئله بهتر خواهید شناخت. از سوی دیگر، نوشتن ماجرا از ابتدا تا انتها، باعث آرامش نسبی‌تان می‌شود و در عین حال با یادآوری رخدادها، به علت‌های آن بهتر آگاه می‌شوید.

8. پیش از صحبت با همسر، هرگز موضوع را با دیگران (مادر، خواهر و...) مطرح نکنید

مطرح کردن مسئله با دیگران ممکن است موجب شود آنان با راهنمایی‌های غلط خود، مشکل را بیش از حد، بزرگ جلوه دهند و شما را به تصمیم‌گیری‌های عجولانه و ناپخته وادارند.

9. در آغاز گفت و گو تأکید کنید قصد شما از مطرح کردن رنجش، رسیدن به حسن تفاهم است

توجه به این نکته، بسیار مهم است که قهرهای طولانی و جدال، فایده‌ای ندارد و راه به جایی نمی‌برد.

10. پیشاپیش یادآوری کنید که شاید اصل ماجرا سوء تفاهم باشد و قصدتان از صحبت، رفع آن است

حین گفت و گو یادآوری کنید که در پی حل مشکلات هستید، نه اینکه امتیازاتی از این راه به دست آورید.  

11. از نکات مثبت کارهای اخیر همسرتان صحبت کنید تا فضای گفت و گو صمیمی شود

انتقادهای پی در پی، مچ‌گیری‌های دائم و محکوم کردن‌های معمول، روحیه‌ی شخص را خراب می‌کند. در پی اثبات این نباشید که او همیشه اشتباه می‌کرده است و شما بخشنده بوده‌اید. با تشویق، بهتر می‌توانید در یکدیگر تغییر مثبت پدید آورید.

12. تأکید کنید که ممکن است مقصر این ماجرا خودتان باشید

با تأکید بر اینکه ممکن است مقصر خودتان باشید در جهت رفع دل‌خوری‌ها اقدام به صحبت کنید. اگر تقصیری داشته‌اید حتماً آن را بازگو کنید و از همسرتان پوزش بخواهید. این کارتان، فضای گفت و گو را بهبود می‌بخشد و همسرتان احساس نمی‌کند محاکمه‌ای در کار است. در ضمن او نیز خود آماده‌ی پذیرفتن اشتباهاتش می‌شود.

13. هنگام طرح مسائل بکوشید حرف‌هایتان را با زخم زبان، کنایه، تحقیر و تمسخر بیان نکنید

با زخم زبان، کنایه، تحقیر و تمسخر، وضع از آنچه هست بدتر می‌شود. در یک گفت و گوی خوب، از تهدید، ترساندن، و حمله خبری نیست. بنابراین هرگز شخصیت همسرتان را درهم نشکنید؛ او را زیر سؤال نبرید؛ و ضعف، ناتوانی و بی‌عرضگی‌اش را به او ثابت نکنید.

14. هنگام گفت و گو هرگز همسرتان را با دیگران مقایسه نکنید و خوبی‌های آنان را به رخ او نکشید

هنگام گفت و گو اگر می‌خواهید مقایسه‌ای کنید، همسرتان را با خودش، یعنی خطای احتمالی‌اش را با رفتار خوب خودش در موقعیتی دیگر مقایسه کنید.

15. دل خوری‌های گذشته را نبش قبر نکنید

پس از رفع دل‌خوری، او را وادار نسازید که به گناهش اعتراف کند و از شما عذر بخواهد. این کار، غرورش را می‌شکند و او را، جری می‌کند.

16. از لجاجت بپرهیزید

اگر مسئله در آن جلسه حل نشد، گفت و گو را به بعد موکول کنید و به همسرتان بگویید چطور است در فرصت دیگری به حرف‌هایمان ادامه دهیم.

17. دوستانه و صمیمانه صحبت کنید

هنگام گفت و گو بکوشید هرگز خشمگین نشوید. عصبانیت نه تنها شما را بی‌منطق و نامنصف جلوه می‌دهد، بلکه مانعی بر سر راه خواسته‌هایتان فراهم می‌سازد. همچنین اگر احساس کردید طرف صحبت شما خشمگین است به او فرصت دهید همه‌ی حرف‌هایش را بزند و به آرامش برسد، و پس از ایجاد فضایی آرام، گفت و گو روندی واقعی می‌یابد.

18. وقتی همسرتان توضیح می‌دهد، همه‌ی حواس خود را متوجه او سازید

با توجه کردن به همسرتان، به وی ثابت کنید که او نیز حق و حقوقی دارد. رعایت این نکته، افزون بر آنکه شما را به همکاری بیشتر تشویق و ترغیب می‌کند، موجب توجه بیشتر طرف مقابل می‌شود.

19. به جای ثابت کردن خطاهای طرف مقابل، بیشتر درباره‌ی حل مشکلاتتان سخن بگویید

با تمرکز بر حل مشکلات، به جای اثبات خطاهای طرف مقابل، مطمئن باشید گفت و گو به مسیری مطلوب هدایت خواهد شد. شرط اصلی گفت و گوی سالم، کوشش برای دستیابی به نتیجه‌ی صلح‌آمیز است. اصرار بر خطاها و اشتباهات طرف مقابل، نه تنها به حل مشکل هیچ کمکی نمی‌کند، بلکه روابط دو طرف را از آنچه هست تیره‌تر می‌سازد.

20. هنگام گفت و گو مانع حرف زدن همسرتان نشوید

با دادن فرصت اظهارنظر، به همسرتان ثابت می‌کنید که او حق دارد هر چه می‌خواهد بگوید. همچنین، همسر شما با حرف زدن تخلیه‌ی روانی می‌شود، و با اتمام گفته‌هایش آرامش و راحتی زیادی احساس خواهد کرد و پیش خود خواهد گفت «من هم حرفم را زدم.» به این ترتیب، امکان آشتی و رسیدن به تفاهم کامل فراهم می‌شود.

21. به هر شکل می‌توانید رفع دل‌خوری را جشن بگیرید

خانم می‌تواند از هنر آشپزی بهره بگیرد و کیک یا شیرینی بپزد و آقا می‌تواند شاخه‌ای گل یا هر چیز جزئی‌ای را که همسرش دوست دارد به او هدیه کند. به این ترتیب صلحی نسبتاً پایدار برقرار می‌شود.

همسرم یک ریز حرف می‌زند

یکی از ویژگی‌های زنان آن است که نیاز دارند صحبت کنند؛ درد دل‌هایشان را بر زبان آورند و مشکلاتشان را بگویند. آنان از این طریق می‌توانند بسیاری از فشارهای روانی را که در وجودشان انباشته شده، تخلیه کنند و آرامش یابند. زنان بر عکس مردان که کل‌نگر و بیشتر عقل‌گرا هستند، اغلب جزءنگر و احساساتی‌اند و به دلیل برخورداری از حافظه‌ای قوی، جزئیات امور را نیز به خاطر می‌سپارند. وجود این حجم از اطلاعات در حافظه‌ی زن، وی را آزار می‌دهد، و او برای تخلیه‌ی آن به صحبت کردن نیاز دارد.
توجه به این ویژگی زنان، در خشنودی و احساس رضامندی همسران از زندگی خانوادگی تأثیری بسزا دارد، و از این رو، لازم است آقایان پای صحبت‌های همسرشان بنشینند؛ به درد دل‌هایشان با دقت گوش دهند و به نگرانی‌های آنها توجه کنند؛ البته - در بیشتر موارد- بدون آنکه اظهار نظر کنند و راه حل ارائه دهند.
بنابراین شما آقای محترم، لازم است وقت کافی برای ارتباط کلامی و گوش دادن به صحبت‌های همسر خود اختصاص دهید. در این باره، حق با همسرتان است. او به صمیمیت و گفت و گوی دوستانه نیاز دارد. برآورده ساختن این نیاز همسر، او را شاداب و سرزنده و راضی نگاه می‌دارد و برعکس، شانه خالی کردن شما از انجام این وظیفه، او را افسرده و مأیوس می‌کند و علاقه‌ی وی را به انجام وظایف زناشویی از بین می‌برد. پس لازم است هنگام ورود به منزل، با چهره‌ای شاداب و خندان وارد شوید؛ خستگی را فراموش کنید و با همسرتان صمیمانه به گفت و گو بنشینید. برای این کار، اگر لازم است، قدری از ساعات کارتان کم کنید تا با روحیه‌ای آماده‌تر و خستگی کمتر با همسر و فرزندان رو به رو شوید. اگر انجام این پیشنهاد ممکن نیست می‌توانید هنگام ورود به منزل، به همسرتان بگویید که خسته‌اید و پس از کمی استراحت حاضرید پای صحبت‌های او بنشینید.

منبع مقاله :
حیدری، مجتبی، (1392)، هوای فاصله سرد است: خداحافظی با اختلافات خانوادگی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله علیه)، چاپ اول.